Fort Lillo, stille getuige van de 80-jarige Oorlog

Foto copyright Werner Bril

Fort Lillo wordt, samen met Fort Liefkenshoek, tijdens de 80-jarige oorlog, door toedoen van Willem van Oranje vanaf 1578 opgericht om de verbinding van Antwerpen met de zee veilig te stellen.
Bij de belegering van Antwerpen in 1584-1585 door Alexander Farnese, hertog van Parma, wou die Antwerpen van de zee afsluiten door het veroveren van Lillo en Liefkenshoek.  

Parma die met zijn leger op de linkeroever stond, liet Mondragon, met 6.000 man de Schelde oversteken bij Hemiksem.  Het beleg van Lillo begint op 8 juli 1584. Lillo zal nooit in de handen van de Spanjaarden vallen.  Parma is verplicht een vlotbrug te bouwen tussen Fort St.-Marie en Fort St.-Filips, om de bevoorrading van Antwerpen vanuit de zee te beletten.

Na de val van Antwerpen blijven de forten Lillo en ook Liefkenshoek in handen van de Staatse troepen.  Hierdoor controleren de Staten van Zeeland de stroom en hinderen de handel op Antwerpen.  De Schelde is gesloten en hierdoor wordt Antwerpen als havenstad gewurgd.

Kazerne Fort LIllo                                               Blokhuis Fort LIllo 

Een historische stoelendans... met happy ending.

Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog in 1747 wordt fort Lillo door de Fransen belegerd. Na de val van Fort Frederik-Hendrik naderden ze Lillo met een zigzag loopgracht over de dijk.  Maar de Nederlanders ontruimen het fort voordat de eigenlijke belegering begint...

In 1785 komt Fort Lillo toe aan de Oostenrijkers, vervolgens aan de Fransen en dan opnieuw aan de Nederlanders die, na de Belgische Omwenteling van 1830 het fort pas in 1839 verlaten.

Kruitmagazijn Fort LIllo                                      Noordpoterne Fort Lillo

In 1894 wordt Fort Lillo opgeheven als vestingwerk.  Na WO II wilde men het wegbaggeren Dit werd verhinderd door protest van oa het Simon Stevin V.V.C.

Vestingbouwkundige achtergrond.

Fort Lillo was oorsponkelijk een gebastioneerde vierhoek.  In 1609 wordt Fort Lillo een gebastioneerde vijfhoek, met vijf bastions of bolwerken.  Bij de aanleg van de haven, in het begin van de vorige eeuw, werd het vijfde bastion gesloopt.

Plannetje Fort Lillo - copyright Simon Stevin V.V.C.

Aan de hoeken van de vijfhoek bevinden zich bastions of bolwerken : Vuurbakenbolwerk, Magazijnbolwerk, Engelsbolwerk, Antwerpsbolwerk en het verdwenen Hoofdbolwerk.

De toegang tot het fort was vroeger langs de Scheldekant, tegenover de Tolstraat.  De huidige dam werd in 1903 aangelegd.

In de courtine tussen het Magazijnbolwerk en het Vuurbakenbolwerk is de Noordpoterne, een gang die onder de wal doorloopt en toegang gaf tot een brug over de gracht en leidde naar een halfcirkelvormige wapenplaats.  Deze werd door de Fransen in 1812 aangelegd als een kustbatterij die de vijandelijke scheepvaart op de Schelde moest beletten.  Links en rechts van de wapenplaats waren blokhuizen, waarvan het rechter blokhuis nog bestaat.

Gracht met Noordpoterne Fort Lillo                 Kruitmagazijn en kerkje Fort Lillo

De Nederlanders legden tussen 1815 en 1830 voor de Franse wapenplaats ook nog een grote kustbatterij voor 21 stukken aan maar die is totaal verdwenen.

In de courtine tussen het Magzijnbolwerk en het Engelsbolwerk bevindt zich de Oostpoterne.  Ook hier was een brug die naar een ravelijn liep aan de overkant van het water. Dit ravelijn is tussen 1815 en 1830 verdwenen.  Wel kan men nog de buiging zien aan de overkant van de gracht.